Atasözlerinden Çelişkiler

ATASÖZLERİMİZDEKİ ÇELİŞKİLER

Türk Dil Kurumu'nun Tanımı: Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, darbımesel.

 Wikipekdia'nın Tanmı: Geçmişten günümüze gelen, uzun deneyimlerden yararlanarak kısa ve özlü öğütler veren, toplum tarafından benimsenerek ortak olarak kullanılan kalıplaşmış sözlere Atasözü denir. Türkçe'de "sav" ve "darb-ı mesel" olarak da adlanılır.

Atasözleri bir toplumun duygu, düşünce inanç ve kültür yapısını yansıtır. Atasözlerinin kim tarafından ne zaman söylendiği bilinmez. Yani atasözleri anonimdir. Bu sözler topluma mâl olmuş, toplum tarafından benimsenmiş ve yüzyılların düşünce ve mantık isteminden geçerek günümüze ulaşmış kısa ve özlü sözlerdir. Atasözleri, bir düşünce açıklanırken ya da savunulurken tanık olarak da gösterilirler.

Atasözleri, halkın yalnızca ortak duygu ve düşüncelerini değil ortak dil zevkini de yansıtır.

Birbirleriyle Çelişkili Atasözlerimiz  

Evrendeki her şeyin karşıtı ile varolduğu olgusu atasözlerine de yansımıştır. Olumlu öğütlerin yanı sıra, yalnızca çıkara yönelik olumsuz öğütler veren atasözleri de vardır. " Devletin malı deniz, yemeyen keriz " atasözü bunun örneklerinden birisidir.

Çelişkili atasözleri, ayrıca, toplumda ayrı düşünen grupları ve bu gruplar arasındaki ayrılıkları/çelişkileri ortaya koymaktadır

Örnekler:

- " Biri yer biri bakar; kıyamet ondan kopar " atasözü kişileri yoksul kimselere yardım etmeye teşvik ederken "Aç yanından kaç" atasözü bunun tersini öğütlemektedir.
- " Derdini söylemeyen derman bulamaz " atasözü kişileri dertlerini dostlarıyla paylaşmaya teşvik ederken " Sırrını verme dostuna o da söyler dostuna" atasözü bunun aksini savunmaktadır.

Devamla…

-  'Damlaya damlaya göl olur' / 'Taşıma suyla değirmen dönmez'
-  'İyi insan lafının üstüne gelir' / 'İti an çomağı hazırla'
-  'Bir elin nesi var iki elin sesi var' / 'Nerde çokluk orda bokluk'
- 'Fazla mal göz çıkarmaz' / 'Azıcık aşım ağrısız başım'
- 'Kervan yolda düzelir' / 'Balık baştan kokar'
- 'söz gümüşse, sükût altındır' / 'Sükût ikrardan gelir'
- 'Harama uçkur çözülmez' / 'Güzele bakmak sevaptır'
- 'İki gönül bir olunca samanlık seyran olur' / 'İki çıplak bir hamama yakışır'
- ‘Bülbülün çektiği dili belası' / 'Bilmemek ayıp değil sormamak ayıptır'
- 'Eşeğe altın semer vursan da eşek yine eşektir' / 'Ye kürküm ye'
- 'Eğri otur doğru söyle' / 'Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar'
- 'Düsenin dostu olmaz' / 'Dost kara günde belli olur'
- 'Ava giden avlanır' / 'Atın ölümü arpadan olsun'
- 'Erken kalkan yol alır' / 'Acele ise şeytan karışır'
- 'Birlikten kuvvet doğar' / 'Körler sağırlar, birbirlerini ağırlar'
- 'Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır' / 'Lafla peynir gemisi yürümez'

-  'Gün ola harman ola' / 'perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.

-  'Ya olduğun gibi görün yada göründüğün gibi ol' / 'Hocanın dediğini yap, yaptığını yapma'
-  'İyilik yap denize at' / 'Merhametten maraz doğar'
-  'Zararın neresinden dönülse kardır' / 'Gelen gideni aratır'
-  'Yüzü güzel olanın huyu da güzel olur' / 'Yüzü güzel olanı değil huyu güzel olanı sev'
-  'Akil akıldan üstündür' / 'Aklin yolu birdir'
-  'El elden üstündür' / 'Alet isler el övünür'

-  'Acı patlıcani kırağı çalmaz' / 'Yasin yanında kuru da yanar'
-  'Zorla güzellik olmaz' / 'Zora dağlar dayanmaz'
-  'Öfke baldan tatlıdır' / 'Öfke ile kalkan zararla oturur'
-  'İsleyen demir ışıldar' / 'İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur'
-  'Fazla mal göz çıkarmaz' / 'Azı karar çoğu zarar'
-  'İnsan kıymetini insan bilir' / 'İnsanoğlu çiğ süt emmiş'
-  'Anasına bak kızını al, kenarına bak bezini al' / 'Beş parmağın besi birbirine benzemez'
-  'Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz' / 'İs olacağına varır'
-  'Eski dost düşman olmaz' / 'Güvenme dostuna saman doldurur postuna'
-  'Harama el uzatılmaz' / 'Üzümü ye bağını sorma'….

Gibi uzar gider.

Sonuç;

Yukarıdaki atasözlerine bakılırsa atalar da rüzgara göre gülünü çevirmişler.   

Ayrıca; ata kimdir ki bugünü yaşayanların büyükleri değil midirler?

Eh onlar da insan olduklarına göre, günün ve olayların getirdiklerine, dayattıklarına kendilerince pratik önermelerde bulunmuşlar.

Bu önermeler de kendi çıkarlarına en uygun olanları olmuştur elbette.

Bunlardan da insani olmayanı yoktur. Atalarımızda günahıyla, sevabıyla insan olduklarına göre, onlar da bilerek veya bilmeyerek hata işlemişlerdir, doğruları olduğu gibi yanlışları da önermiş olabilirler.

En doğruyu ayıklamak, bulmak ise sizlere, bizlere düşer diye düşünüyorum.

Murat Şahin                  2009