Gnostisizm
Gnostisizm, Antik Mısır ezoterizmini,
eski Yunan ezoterizmini (Platon, Pisagor), İbrani tradisyonlarını,
Zerdüştçülüğü, bazı Doğu geleneklerini ve dinlerini, Hıristiyanlığı eklektik
bir tutumla sentezleyen, birçok tarikatın benimsediği mistik felsefeye verilen
genel addır. Terim,
eski Yunancadaki -sezgi veya tefekkür yoluyla edinilebilen bilgi - anlamındaki “gnosis” (Gnosis üç bilgi türünden
biridir. Diğerleri, öğrenimle öğrenilebilir
bilgi “mathesis” ve ancak ıstırap
çekerek öğrenilebilen bilgi “pathesis”tir.)
sözcüğünden türetilmiştir. Eski
Yunan ezoterizmine göre nasıl ıstırap yoluyla ulaşılabilecek bilgiye öğrenim ve
sezgi yoluyla ulaşılamazsa, sezgi yoluyla öğrenilebilecek bilgiye (gnosis) de ne ıstırap yoluyla ne öğrenim yoluyla ulaşılabilir. Bu yüzden kimileri gnostisizmi "'sezgi' yoluyla
alınan 'bilgiyle kurtuluş öğretisi'" olarak tanımlar.
Gnostisizmin merkezi
ve Kilise'nin tutumu
Gnostisizm’in
ocağı, bu felsefenin oluşumunda muhtemelen büyük rol oynamış değerli el
yazmalarının bulunduğu, antik çağın en büyük kütüphanesine sahip olan
İskenderiye kentidir. Buradaki okullarda M.S. 1 ve 2. yüzyıllarda okutulan
gnostisizmi Kilise hep sapkın bir yol olarak görmüş ve göstermiştir. Gnostisizm
ise Hıristiyan dogmatizmine akılcılık yaklaşımını benimseyerek karşı
koymuştur. Örneğin Gnostikler İsa Peygamber’in Tanrı’nın oğlu olmadığını
savunmuşlardır. Ayrıca İsa Peygamber’in çarmıha çakılmadığını ileri
sürmüşlerdir. Gnostiklere ait el yazmaların kilise tarafından yönlendirilen
yıkımlarla (İskenderiye kütüphanesinin
yıkımı vs.) yok edilmesinden dolayı Gnostikler hakkında 20. yüzyıla dek pek
fazla bilgi edinilememişse de, 1902 ile 1948 yılları arasında gnostiklere ait
çok sayıda el yazması keşfedilmiş ve bunlar sayesinde gnostisizmin ilkeleri
daha iyi anlaşılmış bulunmaktadır.
Gnostisizmin
ilkeleri
- 1- Hakikatlere
ulaşabilmede dinler yetersizdir.
- 2- Hakiki bilgiler, yani hakikate
ait ya da hakikate yakın bilgiler ancak ruhsal ve psişik
gelişim yoluyla edinilebilir.
- 3- Ruh ölümsüzdür. Ruh
dünya yaşamında bir tür hapishane yaşamı geçirmektedir.
- 4- Gerçek olan, fiziksel dünya
yaşamı değil, ruhsal yaşamdır.
- 5- Dünya düalite ilkesinin
geçerli olduğu bir gelişim ortamıdır.
- 6- Ruhsal gelişim yolunda en
önemli bilgi kaynaklarından biri ruhsal alemden ruhsal irtibatlarla
alınabilecek yüksek bilgiler içeren tebliğlerdir
ki, bunlar ruhsal bakımdan seçkin insanlara verilir.
Ünlü gnostikler
Gnostisizm’in
öncü öğretmenleri arasında I. ve II. yüzyıllarda yaşamış Valentin, Simon, Basilide, Carpocrade, Saturnin ve Marcion
sayılabilir. Gnostisizm'deki temel kavramlardan biri Demiurgos'tur.
Gnostik kaynakların çoğu, gizli bilgi "Gnosis" keşfedilinceye ve
aydınlanıncaya kadar, dünyada yeniden doğulacağını belirtmiştir, Gnostik
bilgelerin hemen hemen hepsi, reenkarnasyonu
kabul eder.1945 yılından önce Gnostisizm hakkında bilinenler, hacimli bir Gnostik metni olan Pistis Sophia ve ilk yüzyılda kilise babalarının Gnostisizme karşı söylediklerinden ibaretti, 1945 yılında Nag hammadi mağarasında pek çok antik Gnostik metni bulundu ve Gnostisizme bakış açısı önemli oranda değişti, Elaine Pagels gibi bazı bilim adamları ve Peter Gandy gibi gizem tarihi araştırmacıları, literalist Roma kilisesi kristolojisinin Gnostisizm'den türediğini söylemiştir.
En önemli Gnostik metinleri; Tomas İncili, Yuhanna'nın Gizli Kitabı, Filip İncili ve Pistis Sofya'dır.
(*
Bir gnostik taşındaki aslan yüzlü ilah)
Agnostisizm
Agnostisizm, bilinmezcilik ya da bilinemezcilik; tanrı'nın, evrenin nereden türediğinin bilinmediğini veya bilinemeyeceğini[3][4] ileri süren felsefi bir akımdır. Bu akımın takipçilerine agnostik veya bilinemezci denir.
Agnostisizmin iki türü vardır.
Zayıf agnostisizme göre hiç kimsenin tanrı hakkında bir bilgisi yoktur; ancak bu belki bilinebilir; güçlü agnostisizme göre ise tanrı hiçbir şekilde bilinemez..
Agnostisizm genel olarak olaylara kuşkucu yaklaşır, kuşkucu sorular sorar ve yanıtları kuşku ile bulmaya çalışır.
Agnostik sözcüğünü ilk olarak İngiliz biyolog Thomas Henry Huxley 1869 yılında kullanmıştır.
Buna rağmen daha erken düşünür ve yazarların da bu düşünceye sahip olduğu bilinir. Örneğin Eski Yunan düşünür Protagoras da agnostik olarak anılır.
Agnostisizmin tanımı
Agnostisizm, ateizm ile aynı şey
değildir.]
Ateizm, tanrının var
olmadığını veya var olamayacağını savunur. Buna rağmen, agnostisizm tanrının var
olup olmadığının bilinmediğini veya asla bilinemeyeceğini savunur. Demografik araştırmalar için ise ateizm ve agnostisizm diğer tüm dinsiz felsefeler ile aynı kategoridedir.
Bazı kaynaklar ise agnostisizmi "tarafsızlık" olarak yorumlar. T. H. Huxley ise agnostisizm hakkında şunu demiştir:
« Agnostisizm bir inanç değildir; ancak özü tek bir dinç uygulamaya yatan bir metottur. Bu ilke kesinlikle akıl olarak gösterilebilir; ancak sonuçlar kanıtlanmış veya kanıtlanabilir denebilecek kadar kesin gösterilmemelidir. »
Etimolojisi
"Agnostik" sözcüğü Eski Yunanca
olumsuz öneki
olan "an+" ve yine
aynı dilden "bilen, bilgisi olan"
anlamına gelen "gnōstikós
(γνωστικός)" sözcüklerinin
birleşiminden oluşmuştur. Kabaca anlamı "bilgisi olmayan" demektir. Bu sözcük
ise yine Eski Yunanca "bilmek" anlamına gelen
"gignōskō, gnō- (γιγνωσκω, γνω-)"
sözcüğünden türemiştir. İlk kullanımı T. H. Huxley tarafından 1869 yılında
gerçekleştirilmiş ve Türkçe'ye Fransızca "agnostique"
sözcüğünden geçmiştir. Agnostisizm [Fr. agnosticisme, ing. agnosticism] bilinemezcilik demektir. En sık kullanım biçimi dini inançlara Agnostik yaklaşımdır. Bertrand Russell'ın tarif ettiği Agnostik bakış açısına göre, Tanrı'nın varlığı ve dünya ötesi yaşam hakkında, mevcut dinlerin öne sürdüğü iddiaların günümüzde doğrulanması mümkün değildir. Dolayısıyla herhangi bir dine mensup olmak anlamsız görülebilir. Öte yandan Agnostisizm kendini "kesinlikle tanrı yoktur" diyen Ateizmden de ayrı tutar.
Kaynakça
1. "agnostik" Sözlerin
Soyağacı Sevan Nişanyan. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
2.
URL erişim
tarihi: 18 Nisan 2011
4.
Carroll,
Robert (2009-02-22). "agnosticism" The Skeptic Dictionary
skepdic.com. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
6.
"Atheism
and Agnosticism" Stanford Encylopedia of Philosophy. URL
erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
7.
"Atheism"
The Skeptic's Dictionary. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
8.
"Major
Religions Ranked by Size" Adherents.com. URL erişim tarihi: 18
Nisan 2011.
9.
"Agnostics" - Free
Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia tanımı. URL erişim
tarihi: 18 Nisan 2011.
10.
"Agnosticism
& Thomas Henry Huxley". Atheism.about.com. 2010-06-10. URL
erişim tarihi: 18 Nisan 2011
11.
Dharma Ansiklopedi, Dharma Yayınları
12.
Dictionary of Mysticism, Nevill Drury
13.
Gnosticism, Dina Ripsman Eylon
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.